दुई तिहाइबाट सडकमा

स्थिरताको प्रतिबद्धतासहित जनमत बटुलेर शक्तिशाली सत्तामा पुगेका ओली आफ्नै अहम्‌ले साढे तीन वर्षमा सडकमा फर्किएका छन्, समीक्षा गरे उनले धेरै कारण आफैंभित्र पाउनेछन्

असार २९, २०७८दुर्गा खनाल

काठमाडौँ — २०७४ सालको प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा चुनावमा वाम गठबन्धनको नेतृत्व गर्दै देश दौडाहामा निस्कँदा केपी शर्मा ओलीले जनसभाहरूमा भन्ने गर्थे, ‘बहुमत पाए राजनीतिक स्थिरता कायम गर्छौं, विकास र समृद्धिको मूल फुटाउँछौं ।’ नभन्दै जनताले उनका कुरा पत्याए, चुनावमा एमाले र माओवादी केन्द्रको गठबन्धनलाई बहुमत दिए ।

त्यही बहुमतको बलमा २०७४ फागुन ३ मा सत्ताको नेतृत्व सम्हालेका ओली आफ्नै दम्भ र स्वेच्छाचारिताको परिणामस्वरूप सोमबारबाट सडकमा आइपुगेका छन् ।\

 

फेरि प्रतिनिधिसभा विघटन, चुनावको घोषणा

निर्वाचन मिति कात्तिक २६ र मंसिर ३ गते तय, प्रधानमन्त्रीको योजनालाई राष्ट्रपतिको साथ

जेष्ठ ८, २०७८दुर्गा खनाल

प्रकाशित : जेष्ठ ८, २०७८ ०६:२७काठमाडौँ — राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा शुक्रबार राति १ बजेर ४९ मिनेटमा प्रतिनिधिसभा विघटन गर्दै आउँदो कात्तिक २६ र मंसिर ३ गते प्रतिनिधिसभाको निर्वाचन गर्ने गरी मिति तोकेकी छन् ।

सरकार निर्माणका सबै संवैधानिक ढोकाहरू बन्द भएपछि प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले प्रतिनिधिसभा विघटन र चुनावको मिति राष्ट्रपतिसमक्ष सिफारिस गरेका थिए । राष्ट्रपति भण्डारीले मध्यराति प्रधानमन्त्री पदका लागि ओली र शेरबहादुर देउवाले गरेको दाबी नपुग्ने निर्णय गरेलगत्तै सरकार निर्माणका लागि संविधानअन्तर्गतका सबै ढोकाहरू बन्द भएका थिए । त्यसपछि राति १२ बजे प्रधानमन्त्री ओलीले मन्त्रिपरिषद् बैठक बोलाएर १२ बजेर ४५ मिनेटमा संविधानको धारा ७६ (७) बमोजिम प्रतिनिधिसभा विघटनको सिफारिस गर्दै दुई चरणमा चुनावको मिति तय गरेका हुन् ।

 

दुई ‘अतिवाद’ को विसर्जन

अनेक राजनीतिक कमजोरी रहे पनि राज्यलाई चुनौती दिँदै हुर्किइरहेका ‘उग्र वामपन्थी’ (चन्द) र ‘विखण्डनवादी’ (राउत) दुवैलाई मूलधारमा ल्याउने जस ओली सरकारलाई मिलेको छ ।

आन्दोलनले नयाँ उचाइ लिन नसक्नुका साथै सरकारी पक्षबाट निसानामा पर्न थालेपछि राउत समूह मूलधारमा आएको थियो । चन्द समूह पनि अहिले सरकारसँगको वार्तामा आउनुमा त्यस्तै कारण देखिएका छन् । चन्द समूहले कुनै न कुनै रुपमा खुला राजनीतिमा आउने बाटो हेरिरहेको थियो ।

फाल्गुन २१, २०७७दुर्गा खनाल

प्रकाशित : फाल्गुन २१, २०७७ ०८:४७काठमाडौँ — २०७२ सालमा नयाँ संविधान जारी भएपछि मूलधारका राजनीतिक शक्तिहरू त्यही संविधानको वरिपरि गोलबद्ध भए । उनीहरू संविधानको स्वामित्व लिँदै संसदीय राजनीतिको बाटोमा हिँड्न थाले । तर यही समयमा संविधानलाई नै चुनौती दिँदै दुइटा राजनीतिक प्रवृत्ति झांगिए– एउटा उग्रवामपन्थी र अर्को विखण्डनवादी ।

संविधानले पक्रेको संसदीय राजनीतिको बाटो नै बदल्नुपर्ने भन्दै त्यसका लागि हिंसात्मक विद्रोहसम्म गर्ने योजनासहित ‘उग्रवामपन्थी’ प्रवृत्तिको नेतृत्व नेत्रविक्रम चन्दले गरेका थिए । उता मधेसलाई छुट्टै देश बनाउने योजनासहित ‘विखण्डनवादी’ प्रवृत्तिको नेतृत्व सीके राउतले गरेका थिए । दुवैले संविधानलाई चुनौती दिँदै गतिविधि अघि बढाउन थालेपछि राज्य पक्ष र मूलधारका राजनीतिक शक्तिहरूलाई टाउको दुखाइ भएको थियो । संविधान निर्माणको साढे ५ वर्षभित्रै यी दुवै ‘अतिवादी प्रवृत्ति’ ले तत्कालका लागि सुरक्षित अवतरण गरेका छन् ।

 

प्रतिनिधिसभाको असंवैधानिक विघटन

मन्त्रिपरिषद्का केही सदस्यहरूको विरोधका बाबजुद प्रधानमन्त्री ओलीले गरेको निर्णयमा राष्ट्रपति भण्डारीबाट गरिएको अनुमोदनबाट मुलुकमा फेरि राजनीतिक अस्थिरताको बीजारोपण भएको छ । तीन वर्षअघि आफैंले पाएको जनमतको अपमान गरेको आरोप ओलीमाथि लागेको छ ।

पुस ६, २०७७दुर्गा खनाल, 

काठमाडौँ — करिब दुई तिहाइ बहुमतको समर्थनमा ३४ महिनाअघि प्रधानमन्त्री बनेका केपी शर्मा ओलीले सत्तारूढ नेकपाभित्र अल्पमतमा परेपछि प्रतिनिधिसभा नै विघटन गरी नयाँ जनादेशमा जाने निर्णय लिएका छन् । प्रधानमन्त्री ओलीको उक्त निर्णयलाई राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले तुरुन्तै सदर गरिदिएकी छन् ।

प्रतिनिधिसभा विघटनको विरोधमा आइतबार राजधानीमा भएको प्रदर्शन ।

प्रधानमन्त्री ओलीले आइतबार बिहान मन्त्रिपरिषद्को आकस्मिक बैठक डाकेर प्रतिनिधिसभा विघटन गर्ने र आउँदो वैशाख १७ र २७ गते दुई चरणमा चुनाव गर्ने सिफारिस राष्ट्रपतिसमक्ष गरेका थिए । उक्त निर्णय सार्वजनिक भएलगत्तै सत्तारूढ नेकपा, प्रमुख प्रतिपक्षी दल कांग्रेस, संवैधानिक कानुनका जानकारलगायतबाट राजनीतिक र संवैधानिक वैधताको प्रश्न उठेको थियो । तर यस्ता प्रश्नप्रति ख्यालै नगरी राष्ट्रपति भण्डारीले मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसलाई अनुमोदन गरेकी हुन् । मन्त्रिपरिषद्का केही सदस्यहरूको विरोधका बाबजुद प्रधानमन्त्री ओलीले गरेको निर्णयमा राष्ट्रपति भण्डारीबाट गरिएको अनुमोदनबाट मुलुकमा फेरि राजनीतिक अस्थिरताको बीजारोपण भएको छ । तीन वर्षअघि आफैंले पाएको जनमतको अपमान गरेको आरोप ओलीमाथि लागेको छ । राष्ट्रपति भण्डारी र प्रधानमन्त्री ओलीको पुतला दहन गर्दै सडक प्रदर्शनसमेत सुरु भएको छ ।

https://ekantipur.com/news/2020/12/21/160851379795465662.html

कसरी हुन्छ ‘राजनेता’/ के ले बनाउछ ‘महान नेता’ ?

नेताहरु बन्नका लागि धेरै गुण आवश्यक हुन्छन् । जसको ख्याल नै नगरी, उनीहरुले गरेका कामको मुल्यांकन नै नगरी ‘राजनेता’, महान नेता लगायतका पगरी गुथाइदिने हतारो हुन्छ । जुन खालको प्रबृत्ति हाम्रोमा अझै बढी देखिन्छ । खासमा के गुण र शैलीले नेता महान हुन्छन् त ? यही प्रश्नले पिरोलिएका वल्र्ड इकोनोमिक फोरमका संस्थापक तथा अध्यक्ष क्लाउस स्वाव र लि क्वान यु पब्लिक पोलिसी सिंगापुर का डिन  किशोर महबुवनीले ‘प्रोजेक्ट सिन्डकेट’ मा एक मन्थन गरेका छन् । (१७ अगस्ट २०१७) त्यसैको अनुवादित अंश

Translated By: Durga Khanal

...........................................

केही समय अघि, सिंगापुरमा एक दिन डिनर गर्ने क्रममा हामीले के गुणले ‘महान नेता’ बनाउ“छ भन्ने बिषयको परिभाषा खोज्ने कोशिस ग¥यौ । क्लाउसले पा“च वटा प्रमुख तत्वहरु हृदय, मस्तिष्क, बष्लिष्ठ शरिर, तन्तु र आत्मालाई जोड दियो । तर किशोरले करुणा, कठिनाई र साहसलाई महत्वपूर्ण ठान्यो । तर जे भए पनि दुबैले बनँएका यी सूचीहरुको सुरुवात भने हृदयबाट नै हुन्छ । जस्तैः महात्मा गान्धी र नेल्सन मण्डेलालाई जनताको अवस्थाप्रति सहानुभूति नजागेको भए उनीहरु आफैका लागि ‘महान सफलता’ मिल्ने थिएन । उनीहरुको हृदयमा उब्जिएको एउटा भावनाले अन्याय खेपीरहेका जनताहरुको पक्षमा र  अन्यायविरुद्धको लड्ने साहस पैदा ग¥यो । यस्ता वीर नेताहरु सामान्य समयमा उदाउने सम्भवना हुदैन ।

यो समय पनि सामान्य चाही छैन, किनभने आजको दिनमा पनि संसारका धेरै स्थानहरुमा असमानता छ । त्यसैले ‘महान नेता’ बन्नका लागि कसैले प्रेरित गर्ने यो एउटा समय हो । 

क्यानेडियन प्रधानमन्त्री जस्टिन  ट्रुडु, जो एक युवा नेता, ले ठूलो आशा जगाएका छन् । सामान्य जनतालाई सहयोग गर्ने उनको प्रतिबद्धताकै कारण उनले आशिंक रुपमा चुनाव जिते ।

आफूलाई कसरी बदल्ने र समयानुकल हुने, त्यसका लागि दिमाग चाहिन्छ । संरचनाहरु जटिल र तिब्र रुपमा परिवर्तन भइरहका छन् । त्यसैले स्मार्ट निर्णयहरु गर्न सक्नुपर्छ । थुप्रिएर रहेका सूचनाहरुलाई अवस्था अनुसार परिवर्तन गर्ने क्षमता हुनुपर्छ । केही समकालिन नेताहरुले त्यस्ता धेरै योग्यता देखाइरहेका छन् । 

जस्तो उदाहरणका लागि, भारत र चीनले लगातार  गरिरहेको आर्थिक बृद्धि र  तिब्र विकासले यो दर्साउछ कि राष्ट्रपति सि जिनपिङ र प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले क्रमशः  चौथो औधोगिक क्रान्तिले ल्याएकाअवसर र चुनौतिलाई राम्ररी बुझेका छन् । उनीहरुले जटिल  अवस्थामा पनि नया“ उद्योगहरुको विकास र विज्ञान प्रविधि मार्फत्मात्र आर्थिक उन्नती सम्भव छ भन्ने बुझेका छन् । 

नयां“ प्रविधाको चुस्त प्रयोगले गरिबी हटाउन मद्दत गरिरहेको छ । ‘आधार’मा आबद्ध भई विद्युतीय परिचयपत्र भएका एक बिलियन भन्दा बढी भारतीयहरुले प्रशासनिक झन्झट बिना सामाजिक सुरक्षाको फाइदा लिएका छन् । 

स्मार्ट फोन प्रयोग गर्ने एक बिलियन भन्दा बढी चिनियाहरुले सबै प्रकारका उपभोक्ताका लागि आवश्यक उपत्पादनहरुमा मोबाइलबाट भुक्तानीका गर्न सक्छन् । जसले उनीहरुको जीवनशैलीलाई सहज बनाइदिएको छ । भारत र चीनमा जो कसैले भरोसा गर्ने खालको प्राविधिक प्रगति भइरहेको छ । ती मुलुकमा आशावादीता बढीरहेको छ । 

पिउ रिसर्च सेन्टरका अनुसार ८७ प्रतिशत चिनिया“हरु आफ्नो देशको बर्तमान आर्थिक अवस्थाप्रति सन्तुष्ट र सकारात्मक  छन् । ८२ प्रतिशत चिनिया“ अहिले आफूले भोगिरहेको भन्दा  उन्नतस्तरको जीवनशैली छोराछोरीको पालामा हुने ठान्छन् । त्यस्तै ८३ प्रतिशत भारतीयहरु  पनि मुलुकको आर्थिक अवस्थाप्रति सकारात्मक सोच्छन् । ७६ प्रतिशत भारतीयहरु आफ्ना बालबच्चाका लागि पछि राम्रो हुनेमा विश्वस्त छन् ।

महान नेता बन्ने अर्को ठूलो गुण भनेको ‘साहस’ हो । सन् २०१५ मा बिषेश गरी शरणार्थीको मान्यता प्राप्त गर्न खोज्ने सिरयनहरुको संख्या युरोपमा अत्यधिक बढ्यो । मानवीयताको भावना धेरैले प्रकट गरे जस्तो गरे । धेरै राजनीतिक नेताहरुले उनीहरुलाई मानवीय सुरक्षा दिने सक्ने  आश्वासन दिएर बोलाए, तर अन्तिममा ढोका बन्द गरे  । कमजोर नेताहरु कसैको दवाव वा प्रतिस्पर्धीसंग डराउ“छन् र पछि हट्छन् त्यहा पनि त्यस्तै भयो । 

सुनेको चीन र देखेको चीन

दुर्गा खनाल

बेइजिङस्थित ‘ग्रेट हल अफ दि पिपल’ मा राष्ट्रपति सि चिन फिङले ‘चिनिया“ बिषेशता सहितको समाजवाद’ले कसरी सफलता हासिल गरिरहेको छ भन्ने फेहरिस्त प्रस्ततु गरिरहं“दा झण्डै १ सय ४० किलोमिटर टाढा ‘थ्यान्जिन’ सहरको पां“चतारे ‘ग्राण्ड भ्यू होटल’ मा ठिक त्यही बिषयको कक्षा चलिरहेको थियो । 

अक्टुबरको तेस्रो साता चिनिया“ं कम्यूनिष्ट पार्टी (सिपिसी)को १९ औ. राष्ट्रिय सम्मेलनले विश्वको ध्यान खिचेको थियो । चिनिया“ टेलिभजनमा सि चिनफिङका नया“ र पुराना भिडियो फुटेजहरु श्रृखालाबद्ध रुपमा प्रस्तुत भइरहेका थिए । विश्वका अन्य टेलिभिजन  अखबार र अनलाईन पोर्टलहरुले उक्त सम्मेलनलाई नजिकबाट नियाली रहेका थिए । सिपिसीको त्यो सम्मेलनको भिन्न एंगलबाट मिडिया कभरेज भइरहेका बेला ‘ग्राण्ड भ्यू होटलको कक्षामा साक्षात्कार गर्न हाजिर थिए– ‘राष्ट्रिय सूचना केन्द्र’ एक बरिष्ठ अधिकारी उ सियाओ झिन । उनको बिषय  थियो¬–चिनिया“ बिषेशताको समाजवाद केहो ? चीनले आर्थिक रुपमा कसरी प्रगति गरिरहेको छ ? 

चीनले गरेको विकासको कथा बेला बेला सञ्चार माध्यमबाट मात्र सुन्दै र पढ्दै आएको मेरा लागि यसपटक चीन सरकारको     प्रायोजनमा सञ्चालित २१ दिनको ‘कन्सट्रक्सन एण्ड म्यानेजमेन्ट अफ साइन्टिफिक एण्ड टेक्नोलोजिकल पार्क फर एसियन कन्ट्रिज–२०१७’ शिर्षकको सेमिनारले विकासको प्रत्यक्ष दर्शन गर्ने अवसर जुटाएको थियो । ठिक यही समयमा चिनिया“ कम्यूनिष्ट पार्टीको सम्मेलनले ‘सि चिनफिङ विचारधारा’ पारित ग¥यो । सि चिनफिङ पुनः नया“ं कार्यकालका लागि दोहोरिए । आखिर यो किन भयो ? यीनै प्रश्नहरु मंथिंगलमा खेलिरहेका बेला बरिष्ठ अधिकारी झिनले दिएको तथ्य र विष्लेषण भित्र जवाफ भेटियो । ‘पछिल्लो समयमा हाम्रो नेतृत्वले भ्रष्टाचार अन्त्य, रोजगारी सिर्जना र प्रविधिको विकासका जस्ता कदम चालेको छ त्यसप्रति जनता खुसी पनि छन् र यही नेतृत्वले थप प्रगति गराउन सक्न भन्नेमा विश्वस्त पनि छन्’ सिको नया“ कार्यकाल दोहोरिनुको कारण उनले खुलाए,‘जनताले भरोसा गर्ने नेतृत्व छ भने यसमा अरुले टाउको दुखाई राख्नुपर्दैन ।’

टुट्यो साढे चार दशकको सम्बन्ध

 काठमाडौँ — तत्कालीन एमाले र माओवादी केन्द्रको एकीकरणबाट बनेको नेकपा फुटको इतिहास दोहोर्‍याउँदै मंगलबारबाट दुई धारमा विभक्त भएको छ । यो विभाजनमा तत्कालीन दुइटा पार्टी ढिक्काढिक्कै अलग भएका छैनन्, मूलत: तत्कालीन एमाले फुटेको छ ।

टोपबहादुर रायमाझी र लेखराज भट्टलगायत केही नेताबाहेक पूर्वमाओवादी धार करिब एक ढिक्का देखिन्छ । तत्कालीन एमाले भनेर चिनिने मूल नेतृत्व पंक्तिमा रहेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली, वरिष्ठ नेताहरू माधव नेपाल र झलनाथ खनाल भने विभाजित भएका छन् । तत्कालीन एमालेको नवौं महाधिवेशनबाट निर्वाचित १५ जना पदाधिकारीमध्ये नेपाल र खनालसहित नौ जना मंगलबारबाट पुष्पकमल दाहालको धारसँग औपचारिक रूपमा जोडिएका छन् । ओलीसहित ५ जना भने एकातिर भएका छन् । एक जना विद्यादेवी भण्डारी राष्ट्रपति छिन् ।