Saturday, July 13, 2013

एमालेमा सिद्धान्तको बहस

एमालेभित्र जबजमाथिको बहस आन्तरिक रूपमा पाँचांै महाधिवेशनपछि चलिरहेकै छ । तर फरक धारले आफ्ना मान्यता स्थापित गराउन सकेको छैन । पाँचौं महाधिवेशनमा अध्यक्ष झलनाथ खनाल र सीपी मैनालीको समूहले 'परिमार्जित नौलो जनवाद' को प्रस्ताव ल्याएको थियो । उक्त प्रस्ताव अस्वीकृत भई भण्डारीले ल्याएको जबज पारित भएको थियो । अहिलेको बहसमा शीर्ष नेताहरू खुलेर देखिएका छैनन् । दोस्रो तहका नेताहरू मात्र संलग्न छन् । तर त्यसले विस्तारै शीर्ष तहलाई पनि तान्ने सम्भावना छ ।
  •  दुर्गा खनाल

काठमाडौ, असार २९ - अघिल्लो साता घनश्याम भुसाललगायत एमालेका केही नेताले पार्टीको मार्गदर्शक सिद्धान्त 'जनताको बहुदलीय जनवाद' (जबज) लाई समयानुसार परिवर्तन गर्नुपर्ने प्रस्ताव अघि सारे । राष्ट्रिय सभागृहमा 'जनताको बहुदलीय जनवादको दुई दशक र अबको बाटो' शीर्षकमा अन्तक्रिर्या गरेर उनीहरूले धारणा सार्वजनिक गरे । उनीहरूको सार थियो, 'जबज बोल्ने र सुनिने मात्र भयो, अब देखिने हुनुपर्‍यो, जनताका समस्या सम्बोधन गर्ने खालको सिद्धान्त बनाउनुपर्‍यो ।'
कार्यक्रमलगत्तै एमाले सचिव शंकर पोखरेलले सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा 'पिठ्युँबाट जबजलाई कमजोर पार्ने कोसिस नगर्दा राम्रो होला कि' भन्दै टिप्पणी गरे । पोखरेलको टिप्पणीलाई अर्का नेता योगेश भट्टराईले प्रतिटिप्पणी गर्दै लेखे, 'शंकर पोख्ारेलको पोजिसनलाई नसुहाउने उत्तेजनात्मक प्रतिक्रिया' ।
umlभट्टराईको टिप्पणीमाथि पोखरेलले नेतृत्वप्रति अविश्वास जनाउने, नीति र कार्यक्रमप्रति पनि अनास्था सिर्जना गर्ने गरी बेमौसममा बहस गरेको जवाफ फर्काए । पोखरेलले महाधिवेशन बेगर चुनावअगावै सिद्धान्त र कार्यक्रममा परिमार्जनको कुरा गर्नु अनुचित भएको धारणा राखे ।
अन्तक्रिर्या हुँदै सामाजिक सञ्जालसम्म चलिरहेको जबज बहसले आगामी साता बस्ने केन्द्रीय समिति बैठकमा समेत प्रवेश पाउने संकेत देखिएको छ । बैठकमा भुसाललगायत झन्डै दर्जन केन्द्रीय सदस्यले 'जबजको आगामी बाटो' बारे आफ्नो धारणा अघि सार्ने तयारी गरेका छन् । आसन्न राष्ट्रिय प्रतिनिधि परिषद् बैठक र यसै वर्ष हुने महाधिवेशनलाई लक्षित गर्दै भुसाललगायत नेताहरूको समूहले बहस थालेको हो ।  
तर उनीहरूले थालेको बहसलाई पार्टीको अर्को पंक्तिले उचित ठानेको छैन । एउटा महाधिवेशनपछि अर्को महाधिवेशन नहुँदासम्म सबै सदस्यले पार्टीका नीति, सिद्धान्त र कार्यक्रमलाई अवलम्बन गर्नुपर्ने तर त्यसविपरीत गएर संविधानसभा निर्वाचनमा केन्दि्रत हुने बेला थालिएको बहस अनुचित हुने उनीहरूको तर्क छ । 'यो पार्टीका कार्यक्रम र घोषित नीतिहरूमा बहस गर्ने बेला होइन,' सचिव पोखरेलले कान्तिपुरसँग भने, 'महाधिवेशन मात्र बहस गर्ने थलो हो ।'
भुसालले भने सिद्धान्तमाथिको बहस गर्ने थलो महाधिवेशन मात्र नभएको दाबी गरे । 'सैद्धान्तिक कुरामा पहिलेदेखि नै बहस हुनुपर्छ, बहसबाट आएका कुरा मात्र महाधिवेशनमा लैजाने हो,' उनले भने, 'सिद्धान्तको कुरा महाधिवेशनमा मात्र गर्ने होइन, मैले १५ वर्षदेखि यो कुरा चलाइरहेको छु, भाग लिन डराएर अनेक प्रचार गरिँदैछ ।'

Sunday, July 7, 2013

किन दल फेर्छन् नेता ?

दुर्गा खनाल  

राजनीतिशास्त्रको सूत्र भन्छ, 'सिद्धान्तका कारण फरक-फरक पार्टी बन्छन् र कोही कुनै पार्टीमा सिद्धान्तकै कारण आकषिर्त हुन्छ र त्यसैमा क्रियाशील हुन्छ ।' तर पार्टीभित्रको कार्यशैली, शक्ति र सत्ताका कारण मात्र पार्टी फुटाउने र परिवर्तन गर्ने शैली हावी भइरहेको छ ।
दल खोल्नु, आफ्नो विवेकअनुसार चल्नु लोकतन्त्रमा स्वभाविक हो, तर सिद्धान्तहीनता र अवसरवादी प्रवृत्ति झांगिँदै जार्नु लोकतन्त्रका लागि घातक हो,' 

काठमाडौ, असार २३ - अघिल्लो संविधानसभा चुनावमा रत्नेश्वर गोइत धुनषा-२ बाट एमालेका उम्मेदवार थिए । चुनाव हारेपछि एमाले छाडेर तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टीमा प्रवेश गरे । तमलोपा विभाजनपछि उनी महेन्द्र यादव नेतृत्वको तमलोपा नेपालमा सहमहामन्त्रीसम्म भए । संविधानसभा चुनावको पूर्वसन्ध्यामा गोइत यतिखेर एमालेमा फर्किएका छन् ।
तत्कालीन मसालकी नेतृ उर्मिला अर्याल २०४८ पछि एमालेमा लागिन् । एमाले भित्रिएपछि सांसद, मन्त्रीदेखि पार्टीको पोलिटब्युरो सदस्यसम्म बनेकी उनी हालै फेरि पुरानै पृष्ठभूमि खोज्दै एमाओवादीमा फर्किएकी छन् । एमालेकै पोलिटब्युरो सदस्य रामचन्द्र झा पनि यतिखेर एमाओवादीमा छन् ।
कांग्रेस पृष्ठभूमिबाट डा. तिलक रावल गभर्नर भएका थिए । संविधानसभाको अघिल्लो चुनावमा उनी मधेसी जनअधिकार फोरममा प्रवेश गरे । फोरम विभाजनका बेला विजयकुमार गच्छदारको पार्टीमा लागे । नयाँ संविधानसभा चुनाव आउने बेला फेरि रावलले कांग्रेसको टीका लगाइसकेका छन् ।
पछिल्लो समयमा नेताहरूको पार्टी त्याग र प्रवेशको लहर जिल्लादेखि केन्द्रसम्म चलिरहेछ । चुनाव निकट हुँदै गर्दा यो क्रम बढ्दो छ । आखिर किन नेता पार्टी छाड्छन् र अर्कोमा जान्छन् वा नयाँ पार्टी बनाउँछन् ? विश्लेषकका नजरमा नेताहरूले पार्टी छाड्ने वा नयाँ पार्टी बनाउनुमा कुनै सैद्धान्तिक कारण छैनन् । 'सिद्धान्तको विषयलाई लिएर पार्टी परिवर्तन गर्ने र पार्टी फुटेका होइनन्,' राजनीतिशास्त्री प्राध्यापक लोकराज बरालले कान्तिपुरसँग भने, 'व्यक्तिगत कारण र पदीय स्वार्थकै कारण पार्टी छाड्ने, फर्किने र फुटाउने काम हावी भएको छ ।'
राजनीतिशास्त्रको सूत्र भन्छ, 'सिद्धान्तका कारण फरक-फरक पार्टी बन्छन् र कोही कुनै पार्टीमा सिद्धान्तकै कारण आकषिर्त हुन्छ र त्यसैमा क्रियाशील हुन्छ ।' तर पार्टीभित्रको कार्यशैली, शक्ति र सत्ताका कारण मात्र पार्टी फुटाउने र परिवर्तन गर्ने शैली हावी भइरहेको छ ।
'पार्टीहरू सत्तामा पुगेका बेला फुटेका छन् र सत्ताकै निम्ति नेताहरू यताउता गरेका छन्,' अर्का राजनीतिशास्त्री प्राध्यापक श्रीधर खत्रीले भने ।